Aktualności

W środę 28 lutego 2024 r. o godz. 17.00 dr Sławomir Wadyl wygłosi online wykład pt. „Ciepłe. Piastowski klucz do Pomorza Wschodniego?”. To kolejna odsłona spotkań online organizowanych przez To kolejne wydarzenie online organizowane przez Centrum Badań Nordystycznych i Staroangielskich przy Uniwersytecie Śląskim.

Ciepłe to dziś niewielka wieś położona w odległości ok. 3 km na północ od Gniewu w woj. pomorskim, u ujścia rzeki Wierzycy do Wisły. Jesienią 1900 r. podczas budowy kolejki wąskotorowej łączącej miejscowości Wielkie Walichnowy – Ciepłe - Kwidzyn - Gniew robotnicy natrafili na wczesnośredniowieczne groby szkieletowe. Dzięki interwencji właściciela majątku udało się uratować pięć grobów oraz zabezpieczyć ich wyposażenie (m. in. żelazne noże, kabłączki skroniowe, żelazny miecz z ornamentowaną głowicą i jelcem, żelazny grot włóczni, elementy oporządzenia jeździeckiego, odważniki handlowe, kolię z paciorków z karneolu i kryształu górskiego). Niemal natychmiast pojawił się Paul Kamm, kustosz Westpreussichen Provinzial-Museum w Gdańsku, któremu udało się odsłonić jeszcze jeden, szósty grób. Niektóre z wydobytych artefaktów wysłano do Berlina, gdzie przeprowadzono prace konserwatorskie. Ujawniły one niezwykle zaawansowane techniki wykonania i zdobienia odkrytych przedmiotów, w tym inkrustację i tauszowanie srebrem, brązem i miedzią.

Same zabytki oraz ich dokumentacja przechowywane w gdańskim muzeum zaginęły podczas II wojny światowej, ale informacje o cmentarzysku pojawiały się w licznych publikacjach, zarówno niemieckich, jak i polskich. Szczególne zainteresowanie budził najbogatszy grób V zawierający szczątki mężczyzny uzbrojonego we wspomniany miecz, włócznię itd. Przedwojenni niemieccy badacze uznali go za pochówek „wikinga”, z kolei powojenni polscy bądź podzielali ich opinię o skandynawskim pochodzeniu pochowanego (Józef Kostrzewski) bądź twierdzili/twierdzą, że był on miejscowym wielmoża/rycerzem (Jan Żak, Michał Kara, Leszek Gardeła).

Dopiero w pierwszych latach archeolodzy powrócili na cmentarzysko w Ciepłem: udało im się trafnie zlokalizować je w terenie (pamiętajmy, że wszelka dokumentacja przepadła), dzięki czemu w 2005 r. rozpoczęto prace wykopaliskowe. Trwały one z przerwami dekadę (do 2014 r.), a w ich wyniku odkryto kolejne bogato wyposażone pochówki, w tym komorowe. Ponadto przeprowadzono nieinwazyjne badania weryfikacyjne całego kompleksu osadniczego z grodziskami włącznie. 

Dotychczasowe wyniki badań oraz ich interpretacja wskazują, że ośrodek w Ciepłem powstał na surowym korzeniu z inicjatywy książąt piastowskich Mieszka I lub Bolesława Chrobrego. Wpływ na znaczenie całego kompleksu osadniczego miała niewątpliwie doskonała lokalizacja umożliwiająca łatwą komunikację z innymi obszarami, a także dostęp do (i kontrolę) szlaku wiślanego oraz traktu łączącego Wielkopolskę i Kujawy z Pomorzem. W tym czasie powstało tu bardzo silne centrum, o czym świadczą tutejsze groby komorowe, które należy umieścić na liście „najbogatszych” pochówków wczesnośredniowiecznych odkrytych dotychczas w dorzeczu Wisły. Pochowano w nich przedstawicieli najwyższych elit społecznych. Można postawić hipotezę, że Ciepłe odegrało ważną rolę w procesie rozciągnięcia zwierzchnictwa nad tym obszarem, a zatem stanowiło piastowski klucz do Pomorza Wschodniego.

Więcej o tym niezwykle intersującym i istotnym miejscu możecie znaleźć na stronie internetowej Ciepłe. Piastowski klucz do Pomorza oraz fanpage’u na Facebooku. Warto również sięgnąć do pięknie wydanej w 2019 r. monografii stanowiska pt. Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim pod redakcją Sławomira Wadyla. Wreszcie – można dziś wysłuchać środowego wykładu online tego badacza. Obecnie jest on zatrudniony jako pracownik naukowy na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Studia na kierunkach archeologia oraz historia ukończył na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu; tu też obronił w 2013 r. doktorat. Jego zainteresowania badawcze obejmują archeologię wczesnego średniowiecza ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Pomorza oraz pogranicza „słowiańsko-bałtyjskiego” i ziem pruskich. Dr Sławomir Wadyl jest autorem wielu artykułów, redaktorem kilku publikacji oraz uczestnikiem licznych konferencji naukowych w kraju i zagranicą. Prowadził prace archeologiczne nie tylko w Ciepłem, ale też np. na innym niezwykle interesującym stanowisku wczesnośredniowiecznym – na Okrągłej Górze w Pasymiu na pograniczu polsko-pruskim.

Szczegóły znajdziecie na stronie wydarzenia na Facebooku. 
Zapraszamy gorąco!

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.

Powyższy artykuł jest chroniony przez przepisy prawa autorskiego.
Redakcja wyraża zgodę na kopiowanie i przedrukowywanie tylko całości artykułu pod warunkiem zamieszczenia imienia i nazwiska autora, informacji o nim oraz informacji o źródle (link do wczesneśredniowiecze.pl).