Aktualności

We wtorek 18 maja 2021 o godz. 17.00 odbędzie się wykład Eryka Popkiewicza, archeologa i bursztynnika, poświęcony bursztynowi we wczesnym średniowieczu. Organizatorem jest Interdyscyplinarne Koło Naukowe Studiów Bałtyckich UMK w Toruniu.

Bursztyn to naturalna substancja organiczna, żywica kopalna drzew iglastych. Na całym świecie znanych jest około 60 jej odmian, jednak największą różnorodnością odznacza się bursztyn bałtycki. W zależności od zawartych w nim pęcherzyków powietrza lub resztek organicznych może być on przezroczysty, przeświecający lub mętny, a jego barwa przyjmować odcień żółtawy, mlecznobiały, brunatny, czerwonawy, a nawet niebieskawy lub zielonkawy. Jest lekki, a ogrzany w dłoni wydziela przyjemny zapach, zaś palony – żywiczną woń. Stąd też pochodzi jego polska nazwa przejęta z języka niemieckiego, a oznaczająca „kamień, który się pali” ("bernstein").

Ze względu na piękno bursztynu oraz jego podatność na obróbkę już od pradziejów zbierano, a prawdopodobnie od III tys. p.n.e. poławiano jego bryłki na plażach Bałtyku. Sam surowiec bursztynowy lub gotowe wyroby stawały się przedmiotem wymiany i docierały na tereny znacznie oddalone od wybrzeży bałtyckich. Najbardziej znaną arterią pozostaje tzw. „szlak bursztynowy” łączący w starożytności obszary położone nad Morzem Śródziemnym z ziemiami leżącymi na południowych wybrzeżach Bałtyku. Wbrew dość powszechnej opinii „szlak bursztynowy” rozumieć należy nie jako rzeczywistą sieć dróg z faktoriami kupieckimi, lecz jako najbardziej prawdopodobne kierunki dystrybucji od grup pozyskujących bursztyn do użytkowników. Kontakty te nasiliły się szczególnie w I w. n. e., co zdaje się potwierdzać opisana w „Historii naturalnej” Pliniusza Starszego wyprawa  nieznanego z imienia rzymskiego ekwity nad Bałtyk po bursztyn pod koniec panowania cesarza Nerona. 

Niepokoje okresu wędrówek ludów, w tym upadek Cesarstwa Rzymskiego, przyczyniły się do zmian dotychczasowych powiązań gospodarczych, a co za tym idzie do przekierowania funkcjonujących dotąd szlaków komunikacyjnych. We wczesnym średniowieczu zupełnie nowe układy polityczne i handlowe doprowadziły do całkowitego zaniku dystrybucji bursztynu w Europie Środkowej. Był on nadal obiektem wymiany, lecz szlak przebiegał teraz Morzem Bałtyckim i rzekami Europy Wschodniej , czyli tzw. „szlakiem od Waregów do Greków”, o którym mogliście posłuchać na poprzednim wydarzeniu online  organizowanym przez Interdyscyplinarne Koło Naukowe Studiów Bałtyckich UMK w Toruniu.

Więcej o samym bursztynie jak i sposobach jego obróbki we wczesnym średniowieczu, a także ówczesnych wierzeniach z nim związanych, usłyszycie od Eryka Popkiewicza. Z wykształcenia jest archeologiem. Dyplom uzyskał w 2005 r. na podstawie pracy omagisterskiej o bursztyniarstwie we wczesnośredniowiecznym Truso obronionej w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu. W 2003 r. podjął naukę złotnictwa w pracowni swego ojca  Haralda Popkiewicza w Toruniu. Od 2009 r. należy do Związku Polskich Artystów Plastyków Polska Sztuka Użytkowa Okręg Toruński. Specjalizuje się w projektowaniu i wykonywaniu biżuterii artystycznej i form przestrzennych w bursztynie i srebrze. Poza tworzeniem współczesnej biżuterii z bursztynu i srebra zajmuje się rekonstrukcjami i stylizacjami narzędzi i ozdób z warsztatów bursztynniczych z czasów średniowiecza i pradziejów (archeologia eksperymentalna). Prowadzi również pokazy i warsztaty obróbki bursztynu. Jest autorem wielu  publikacji dotyczących tejże tematyki. 

Wykład Eryka Popkiewicza zostanie udostępniony na platformie komunikacyjnej Skype. Szczegóły znajdziecie na stronie wydarzenia na Facebooku. 

Serdecznie zapraszamy !!!

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.