Aktualności

Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Chodliku na Lubelszczyźnie to jedno z najważniejszych, a jednocześnie najbardziej zagadkowych stanowisk archeologicznych okresu plemiennego w Polsce. W skład zespołu wchodzi potężne grodzisko otoczone trzema wałami o długości około 2 km (!), kilka osad oraz cmentarzysk kurhanowych. Pomimo, że badania archeologiczne prowadzone są tu od ponad 60 lat, ich wyniki nie przyniosły odpowiedzi na wiele podstawowych pytań.

Jeden z najciekawszych kompleksów słowiańskiego osadnictwa doby plemiennej. położony jest w północno-zachodniej części Lubelszczyzny, a dokładanie w Kotlinie Chodelskiej, której oś hydrograficzną wyznacza malownicza rzeka Chodelka. Sama kotlina stanowi obecnie archeologiczne eldorado, a to za sprawą intensywnego rozwoju osadnictwa pradziejowego i wczesnośredniowiecznego, do którego przyczyniały się zróżnicowanie tutejszego środowiska przyrodniczego oraz obecność Wisły, czyli naturalnej arterii komunikacyjnej centralnej części ziem polskich. Tak dogodne uwarunkowania zadecydowały o tym, że osadnictwo w każdej niemal epoce dziejów przenikało przez Kotlinę Chodelską jak przez „bramę” w kierunku Wyżyny Lubelskiej. 

Na ślady dawnego osadnictwa w dolinie Chodelki natrafiano już od dawna, uwagę mieszkańców tych obszarów zwracała zwłaszcza trójwałowa konstrukcja grodziska w Chodliku, które nazywano powszechnie szwedzkimi wałami. Na początku XX w. południowo-wschodnią część tego obiektu rozkopał ks. Adam Chotyński, a wydobyte wówczas zabytki przekazał do Muzeum Erazma Majewskiego w Warszawie (obecnie Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie). Pierwsze badania archeologiczne z prawdziwego zdarzenia przeprowadzono w 1952 r., a następnie kontynuowano z przerwami w kolejnych dwóch dekadach. Powrócono do nich na początku XXI w., kiedy uzyskano dofinansowanie z Komitetu Badań Naukowych Polskiej Akademii Nauk (PAN). Udało się wtedy pozyskać próbki drewna do analiz dendrochronologicznych i radiowęglowych, które potwierdziły datowanie grodziska w Chodliku na VIII-IX w. 

Na stanowisko archeolodzy z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie zawitali ponownie w 2009 r. Od tego czasu prowadzą szeroko zakrojone badania pod auspicjami Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich Oddział w Warszawie, a od 2013 r. także dzięki wsparciu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zastosowanie najnowszej technologii Lotniczego Skaningu Laserowego LiDAR pozwoliło na odkrycie szeregu nowych stanowisk, w tym wału podłużnego oraz wczesnośredniowiecznego cmentarzyska z bardzo rzadko spotykanym w kręgu słowiańskim pochówkiem spalonego konia.

Co obecnie wiadomo o kompleksie osadniczym w Chodliku? Był to jeden z nielicznych grodów położonych nizinnie, który ze względu na zajmowaną powierzchnię (około 7 ha!) zaliczany jest do tzw. „wielkich“ grodów słowiańskich funkcjonujących w okresie plemiennym. Szacuje się, że cały zespół osadniczy Chodlika liczył ok. 20 ha powierzchni, a z osadami otwartymi 80-100 ha (!). Brak zarazem dowodów by to ogromne założenie pozostawało w użyciu po powstaniu państwa polskiego. Jak stwierdził prof. Andrzej Buko: „Zdumiewa przytłaczająca wielkość tego przedsięwzięcia. Jakie były rzeczywiste przyczyny tych monumentalnych inwestycji? Ich wielkości nie uzasadnia ani potencjał demograficzny mieszkającej w pobliżu ludności, ani tym bardziej zabudowa wewnętrzna – niewielka w stosunku do powierzchni grodu. Jak wielkie zastępy zbrojnych musiałyby bronić obszaru wzdłuż linii wału?”. Dlatego też archeolog ten skłaniał się do tezy, iż tak wielkie założenie miało przede wszystkim charakter symboliczny, stanowiło manifestację władzy, choć podczas zagrożenia mogło również pełnić rolę refugium, czyli schronienia dla ludności i jej inwentarza. Warto wspomnieć też o tzw. „ceramice typu chodlikowskiego” cechującej się bogatym i niespotykanym na żadnym innym stanowisku programem dekoracyjnym, tak odmiennym od współczesnej jej „ceramiki białej krakowskiej”.

Postępy prac na tym arcyciekawym stanowisku możecie śledzić na stronie projektu na Facebook Archeologia i Starożytności Chodlika , a także na oficjalnej stronie internetowej Misji Archeologicznej Chodlik oraz na jej kanale na YouTube.

Dopingujemy pracom archeologicznym Misji Archeologicznej Chodlik oraz z niecierpliwością czekamy na rozwiązanie zagadek tego tajemniczego stanowiska.

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.