Aktualności

W 2019 r. w północnych Chinach robotnicy przypadkowo natknęli się na niesamowity, bo zbudowany z cegieł imitujących drewno (!), grobowiec. Jego budowę można dokładnie wydatować na ostatnią dekadę XII w. Raport z badań archeologicznych opublikowała właśnie Chińska Akademia Nauk Społecznych. 

W czerwcu 2019 r. robotnicy pracujący przy budowie i rozbudowie kanalizacji w pobliżu wsi Dongfengshan w prowincji Shanxi natrafili na ceglaną budowlę. Domyślając się, że mają do czynienia z reliktem przeszłości, wezwali niezwłocznie specjalistów z Instytutu Archeologii Prowincji Shanxi oraz miejskich i powiatowych służb ochrony dziedzictwa kulturowego. Wyniki prac archeologicznych ogłosiła w lutym 2023 r. Chińska Akademia Nauk Społecznych. (Chinese Academy of Social Sciences CASS).

Odkryty grobowiec składa się z czterech zasadniczych części: korytarza zewnętrznego, bramy, przedsionka i komory grobowej. Wąski i niewysoki (odpowiednio ok. 40 cm i 158 cm) ceglany korytarz zewnętrzny przylega do komory grobowej od południa i ma długość niemal 9 m. Tworzy go 11 stopni, których szerokość i wysokość zmniejszają się w kierunku drzwi osadzonych w nieco szerszej, ale też nadal niskiej bramie. Niestety jej część zawaliła się.

Drzwi zostały specjalnie zapieczętowane, po ich pokonaniu badacze dostali się do przedsionka, a następnie po kilku schodkach w górę do właściwej komory grobowej. Zbudowano ją na planie kwadratu o boku 201,5 cm, a jej wnętrze przykryto ośmiokątnym dachem nadając mu formę kopuły pozornej ułożonej z 13 ceglanych warstw, których obwody zmniejszają się schodkowo ku górze. Całkowita wysokość grobowca wynosi 345 cm. 

Wprawdzie całą budowlę wzniesiono z cegieł, ale wyrzeźbiono je w sposób przypominający drewno, co doskonale widać w licznych detalach architektonicznych komory. Na jej północnej ścianie, a więc naprzeciw wejścia, umieszczono scenę ukazującą kobietę i mężczyznę siedzących na wysokich i bogato zdobionych krzesłach po obu stronach wypukłego budynku-bramy o charakterze ceremonialnym. Z kolei ściany wschodnią i zachodnią pokryto dwoma rzędami czterech paneli. W dolnych widnieją wyrzeźbione wizerunki kwiatów granatu i hortnesji, zaś w górnych wzory geometryczne. 

W tak okazałym miejscu złożono trzy ciała: małego dziecka oraz dwóch osób dorosłych, których wiek oszacowano odpowiednio na 6-8 i ok. 50-60 lat. Jako dary grobowe otrzymali oni porcelanowe naczynia (m. in. dzbany, misy). Niezwykle cennym artefaktem jest wszakże cegła będąca świadectwem zakupu ziemi. Jak dotąd udało się zidentyfikować słowa „wioska Wang” „Gongcao” i „Mingchang”, z których ostatnie pozwala wydatować przedmiot bardzo dokładnie na lata 1190-1196. Mingchang to bowiem nazwa jednego z okresów panowania Zhangzonga, czyli szóstego cesarza państwa nazywanego Dynastią Jin lub Wielkim Jin. 

Wielki Jin został ustanowiony na terenie północnych Chin w 1115 r. przez Dżurdżenów, czyli lud koczowniczy uważany po części za przodków współczesnych Mandżurów. Najpierw Dżurdżeni zbuntowali się przeciwko innym koczownikom – Kitanom i ich dynastii Liao, których wyparli do Azji Środkowej. Następnie zaatakowali państwo chińskie władane wówczas przez dynastię Song, a nawet zajęli stolicę Kaifeng i pojmali do niewoli cesarza Qinzonga. Dżurdżeni próbowali jeszcze później podporządkować sobie ziemie na południu, jednak po pokoju zawartym w 1163 r. zadowolili się jedynie północnymi obszarami. Przez niemal wiek udało im się stworzyć na terenach chińskich jedno z najważniejszych mocarstw, które jednak osłabione wewnętrznymi buntami upadło ostatecznie wskutek najazdów mongolskich w 1234 r. 

Właśnie Dżurdżenom przypisują badacze chińscy odkryty w prowincji Shanxi grobowiec. Ich zdaniem jego precyzyjna chronologia przyczyni się do lepszego datowania innych pochówków z tego okresu. Inne zdanie wyraziła natomiast prof. Julie Schneider, pracownik University College Cork w Irlandii i specjalistka w zakresie historii Chin. Wprawdzie nie brała ona udziału w pracach wykopaliskowych, a nawet nie jest archeologiem, ale w wywiadzie dla serwisu internetowego LiveScience podkreśliła, że państwo Jin nie powinno być wiązane jedynie z Dżurdżenami.

Było to imperium wieloetniczne, o czym świadczy spis jego ludności z 1207 r. – zgodnie z nim Dżurdżeni stanowili zaledwie 10% ogółu jego mieszkańców. Dżurdżeńscy cesarze Jin starali się stworzyć kastę dżurdżeńską, zakazując np. nadawania chińskich imion i noszenia chińskich strojów, zlecając tłumaczenia dzieł chińskich na język dżurdżeński czy wprowadzając egzamin z łucznictwa. Zabiegi te nie przynosiły jednak oczekiwanych skutków, a społeczeństwo przyswajało coraz bardziej język i kulturę chińską. Dobrym tego przykładem jest tu wspomniany Zhangzong, który z jednej strony promował zwyczaje i język dżurdżeński, a z drugiej okazywał daleko idącą tolerancję wobec Chińczyków Han, którzy stanowią główną grupę etniczną współczesnych nam Chin.

Wedle prof. Julie Schneider to właśnie Chińczycy Han przeważali na obszarach dzisiejszej prowincji Shanxi w czasach gdy wchodziły one w skład państwa Jin. Ponadto za tym, że w odkrytym grobowcu pochowani są raczej Chińczycy przemawiać ma także znacznie prostsza technika jego wykonania niż znanych dotąd podobnych mogił dżurdżeńskich. Pozostaje zatem poczekać na dalszy rozwój dyskusji w tej kwestii, o którym będziemy informować.

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.

Powyższy artykuł jest chroniony przez przepisy prawa autorskiego.
Redakcja wyraża zgodę na kopiowanie i przedrukowywanie tylko całości artykułu pod warunkiem zamieszczenia imienia i nazwiska autora, informacji o nim oraz informacji o źródle (link do wczesneśredniowiecze.pl).