Artykuły

Mimo stosunkowo długiej i intensywnej kariery politycznej ostatni koronowany anglosaski władca rządził jedynie przez niecały rok. Jego krótkie panowanie upłynęło pod znakiem walk z pretendentami do tronu: królem Norwegii Haraldem III Surowym i Wilhelmem, księciem Normandii. Śmierć Harolda w bitwie pod Hastings w 1066 r. była jednocześnie końcem historii anglosaskiej Anglii.

Ród Godwinów

Harold urodził się około 1020 r. jako drugi z sześciu synów Godwina, pierwszego earla Wessexu, jednego z najpotężniejszych możnych w Anglii. Godwin rozpoczął karierę polityczną na dworze króla Edmunda II Żelaznobokiego, a po jego śmierci w 1016 r. wspierał rządy duńskiego króla Knuta Wielkiego. Kiedy ten zmarł w 1035 r., do walki o tron stanęło dwóch jego synów: Harald Zajęcza Stopa i Hardeknut. Godwin zręcznie lawirował między przyrodnimi braćmi, okazując wsparcie akurat temu, który miał większą szansę na koronę. Mimo chwiejnej postawy wobec pretendentów, earl konsekwentnie wspierał duńskie panowanie w Anglii. Po śmierci ostatniego z braci Godwin poparł kandydaturę Edwarda, wywodzącego się z rodu Wessexów i zwanego później Wyznawcą. W 1045 r. król Edward pojął za żonę najstarszą córkę Godwina Edith. Tym samym związki rodziny z koroną stały się bardzo silne.

Początki kariery

W 1044 r. około 25-letni Harold został earlem Wschodniej Anglii, gdzie zdobywał doświadczenie wojskowe, broniąc jej przed atakami norweskiego króla Magnusa Dobrego. W tym czasie związał się z Edith Łabędzią Szyją, która należała do grona największych posiadaczy ziemskich w regionie. Nie łączyło ich jednak małżeństwo, a powszechnie akceptowany w Anglii związek na sposób duński – dzieci pochodzące z takiej relacji były uważane za prawowite. Para doczekała się trzech synów i dwóch córek. Kiedy starszy brat Harolda Swyen został wygnany z Anglii za porwanie opatki z Leominster, młody earl powiększył swoją domenę o część jego ziem. W 1049 r. Harold przewodził siłom wysłanym na pomoc Henrykowi III, cesarzowi Świętego Cesarstwa Rzymskiego przeciwko Baldwinowi V, hrabiemu Flandrii, który zbuntował się przeciwko jego władzy.

Upadek 

Edward Wyznawca spędził lata 1016-1042 na wygnaniu, znajdując schronienie w Normandii. Jako król ściągnął on do Anglii wielu normańsko-francuskich możnych i duchownych, którzy zdominowali jego najbliższe otoczenie. Godwin stanął w opozycji do powiększającego się kręgu obcokrajowców. Wśród nich znalazł się Eustachy II, hrabia Bologne, którego wizyta w Dover wywołała zamieszki. Król nakazał earlowi ukarać mieszkańców miasta, ten jednak sprzeciwił się, za co w 1051 r. on i jego rodzina zostali wygnani. Godwin wraz z żoną i trzema synami szukali schronienia we Flandrii, zaś Harold z bratem Leowfinem udali się do Dublina, znajdując wsparcie w osobie króla Leinster. W rok Harold i jego rodzina zrekrutowali flotę składającą się z całego północnego świata: Skandynawii, Flandrii i Irlandii, a następnie wrócili do Anglii, zyskując poparcie mieszczan oraz chłopów, i zmusili Edwarda do zwrotu ich ziem i tytułów. Król nigdy więcej nie rzucił wyzwania potędze rodu Godwinów.

Potężny możny

15 kwietnia 1053 r. Godwin zmarł, prawdopodobnie na skutek udaru, a Harold przejął tytuł earla Wessexu. Zastąpił on swojego ojca na czele opozycji nieprzychylnej obcym wpływom na dworze królewskim. Jego władza została dodatkowo wzmocniona przez śmierć Leofrica, earla Mercji, i innych rywali, a do 1057 r. Harold uzyskał tytuły dla swoich trzech braci: Tostiga, Gyrtha i Leofwina. Rosnąca potęga rodu Godwinów spotkała się ze sprzeciwem ze strony Aelfgara, wygnanego syna i spadkobiercy earla Mercji, wspieranego przez władcę Walii Gruffydda ap Llywelyna (Llywelyna Ostatniego). W latach 1062-1063 Harold poprowadził przeciwko nim serię udanych kampanii zakończonych śmiercią walijskiego króla. Harold utrzymywał dobre stosunki z czołowymi duchownymi królestwa, w tym ze Stigandem, biskupem Winchester i arcybiskupem Canterbury. Był też szczodrym patronem różnych domów zakonnych, a przede wszystkim kolegium kanoników w Waltham, gdzie wybudował kamienny kościół. 

Wilhelm, książę Normandii

Będąc najpotężniejszą osobą w królestwie, Harold mógł spodziewać się, że bezdzietny król wskaże go jako następcę tronu. Plany samego władcy co do sukcesji pozostawały jednak niejasne. Wśród możliwych kandydatów wskazywano jeszcze Wilhelma, księcia Normandii i krewnego ze strony matki Edwarda – Emmy z Normandii. Ze słynnej Tkaniny z Bayeux dowiadujemy się, że król wysłał Harolda na dwór Wilhelma. Szczegóły misji przybliża normańska kronika Wilhelma z Poitiers. Według niej król wybrał księcia Normandii na swojego następcę i polecił Haroldowi, by ten potwierdził jego wolę i złożył księciu przysięgę wierności. Statek rozbił się jednak, a sam earl został schwytany przez Guy’a I, hrabiego Ponthieu, wasala Wilhelma. Książę Normandii uwolnił Harolda, ten z kolei dołączył do niego w kampanii wojskowej przeciwko księciu Bretanii Conanowi II. Harold miał następnie uratować dwóch żołnierzy księcia z ruchomych piasków oraz przysiąc na święte relikwie, że wesprze prawa Wilhelma do angielskiego tronu. Takiego przebiegu zdarzeń nie potwierdza jednak żadne anglosaskie źródło.

Wygnanie Tostiga, brata Harolda

W 1065 r. mieszkańcy Northumbrii, niezadowoleni z rządów swego earla Tostiga, zbuntowali się i wygnali go. Harold zaś został zmuszony zaakceptować wybranego przez nich kandydata na earla, którym okazał się Morcar, wnuk zmarłego earla Mercji, Leofrica. Ostatecznie udało się załagodzić napiętą sytuację i zyskać przychylność Mercjan oraz Walijczyków, a to dzięki małżeństwu Harolda z Edith z Mercji, siostrą nowego earla oraz wdową po władcy Walii Gruffyddzie ap Llywelynie. Ze związku zrodził się tylko jeden syn o imieniu Harold, który był już jednak pogrobowcem.

Inwazja Haralda III Surowego i powrót Tostiga

Edward na łożu śmierci, wbrew swym wcześniejszym zamiarom, wyznaczył Harolda na swojego następcę. Dnia 6 stycznia 1066 r., dzień po śmierci króla, Harolda koronowano na króla Anglii. Taki przebieg wypadków nie spodobał się księciu Normandii, który zaczął zbierać wojska do inwazji. Wilhelm nie był jednak jedynym zagrożeniem dla rządów Harolda. Jego wygnany brat Tostig sprzymierzył się z potężnym wojownikiem – królem Norwegii Haraldem III Surowym i przekonał go do inwazji na Anglię. Siły Haralda i Tostiga wylądowały u ujścia rzeki Tyne w północno-wschodniej Anglii i 20 września pokonały siły angielskich earlów Edwina z Mercji i Morcara z Northumbrii w bitwie pod Fulford. Na wieść o inwazji Harold wyruszył na czele wojsk z Londynu i pięć dni później zaskoczył najeźdźców, odnosząc nad nimi miażdżące zwycięstwo w bitwie pod Stamford Bridge. Tostig i król Harald ponieśli śmierć, a niedobitki ich armii opuściły Anglię. Harold musiał teraz stawić czoło zagrożeniu z Normandii.

Bitwa pod Hastings

Książę Wilhelm przekroczył kanał La Manche i 28 września 1066 r. nie niepokojony wylądował z armią w Sussex. Harold zebrał swoje wykrwawione siły i forsownym marszem pokonał ponad 300 kilometrów, by przeciwstawić się kolejnemu zagrożeniu. Obie armie spotkały się pod Hastings, gdzie 14 października stoczyły bitwę, która zakończyła się zwycięstwem księcia Normandii i śmiercią Harolda Godwinsona. Według popularnej wersji, Harold zginął trafiony w oko strzałą – tak zostało to przedstawione na wspomnianej Tkaninie z Bayeux. W ujęciu średniowiecznej symboliki śmierć króla była typowym losem, który spotykał krzywoprzysięzców i należy traktować ją jako legendę. Nie ulega jednak wątpliwości, że król stracił życie w walce. Przegrana Harolda w bitwie pod Hastings oznaczała koniec anglosaskiej Anglii i była zwiastunem głębokich zmian politycznych, społecznych i kulturowych, jakie przyniosą ze sobą rządy Wilhelma zwanego Zdobywcą i jego następców.

Literatura:

•    Barlow Frank, „The Godwins: The Rise and Fall of a Noble Dynasty”, Abingdon 2013.
•    Fleming Robin, „Harold II [Harold Godwineson]”, [w:] „Oxford Dictionary of National Biography”, red. David Cannadine [dostęp online 30 kwietnia 2023 r.].
•    Morawiec Jakub, „Knut Wielki (ok. 995-1035). Król Anglii, Danii i Norwegii”, Kraków 2013.
•    Morris Marc, „Podbój normański”, Kraków 2016.
•    Namirski Cezary, „Fulford-Stamford Bridge 1066”, Warszawa 2021.

__________

Rafał Gumiński (ur. 1998 r.) absolwent historii pierwszego stopnia i student historii w przestrzeni publicznej II stopnia na Uniwersytecie Wrocławskim, współpracownik portalu Histmag. org. Interesuje się historią wczesnego i pełnego średniowiecza, a zwłaszcza średniowieczną historią Wysp Brytyjskich.

Powyższy artykuł jest chroniony przez przepisy prawa autorskiego.
Redakcja wyraża zgodę na kopiowanie i przedrukowywanie tylko całości artykułu pod warunkiem zamieszczenia imienia i nazwiska autora, informacji o nim oraz informacji o źródle (link do wczesneśredniowiecze.pl).