Aktualności

W ostatniej audycji z cyklu Mediewanna w Radiowej Dwójce gościł dr Remigiusz Gogosz, który opowiadał o grach i sportach popularnych we wczesnośredniowiecznej Skandynawii. Badacz dziejów ludów Morza Bałtyckiego podkreślał, że taka aktywność miała wówczas znaczenie nie tylko rozrywkowe, ale też religijne i społeczne. 

Mediewanna to nowa nazwa dawnego cyklu Radiowej Dwójki Kryzys wieków średnich, do słuchania którego już kilkukrotnie zachęcaliśmy. W ostatniej audycji na pytania redaktora Łukasza Modelskiego odpowiadał dr Remigiusz Gogosz, historyk mediewista specjalizujący w dziejach ludów zamieszkujących we wczesnym średniowieczu wybrzeża Morza Bałtyckiego oraz Islandię. W swoich badaniach skupia się przede wszystkich na roli aktywności sportowej Skandynawów w tym czasie. Temu zagadnieniu była poświęcona jego praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Leszka Pawła Słupeckiego i zatytułowana "Hver er sterkastr?" Sports and games of the Northmen in the Middle Ages. Roles, Rules and Aspects. A Study with Special Focus on Saga Age Iceland”. Została ona obroniona w 2016 r. na Wydziale Socjologiczno-Historycznym Uniwersytetu Rzeszowskiego po pozytywnej recenzji prof. Władysława Duczki. Jako niezależny badacz dr Remigiusz Gogosz jest autorem kilkunastu artykułów i jednej książki, a współredaktorem kilku. jednym z tłumaczy pierwszego polskiego pełnego wydania Heimskringli, czyli zbioru sag spisanych na Islandii w pierwszej połowie XIII w. przez poetę i historyka Snorriego Sturlusona. 

Pierwszorzędnym źródłem do poznania aktywności sportowej Skandynawów są właśnie sagi islandzkie spisane dopiero w XIII w. Pomimo tego zawierają informacje o wydarzeniach od momentu zasiedlenia wyspy w 872 r., od kiedy to przekazywano ich treść ustnie z pokolenia na pokolenie. Wiele z nich dotyczy również życia codziennego, w tym ówczesnych rozrywek, ale trudno obecnie stwierdzić w co tak naprawdę wtedy grano. Dlaczego? Dr Remigiusz Gogosz wyjaśnia tę kwestię w jasny i czytelny dla każdego sposób. Czytelny, bo porównuje do czasów nam współczesnych. Przy okazji przemyca też niuanse warsztatu historyka, ale w ogóle badacza przeszłości (odwołuje się wszak i do źródeł archeologicznych), co zasługuje na uznanie.

Badacz omawia poszczególne kategorie wczesnośredniowiecznych rozrywek Skandynawów: rzucanie skórą, rywalizację w jedzeniu i piciu, zapasy (glima), walki koni (hestaþing) czy pływanie (sund). Zasadniczo rozróżnia kojarzoną z epoką wikińską grą planszową hnafetafl od szachów. Ta pierwsza to tradycyjna planszówka popularna wśród wszystkich warstw społeczeństwa skandynawskiego, o czym świadczą pionki wykonane nawet z najbardziej dostępnych materiałów (np. drewno) dość często znajdowane przez archeologów. Szachy natomiast pojawiły się w na dworach skandynawskich władców i arystokracji w XI-XII w. Islandczycy grali w piłkę (knattleikr) – ze źródeł pisanych wiemy, że czynili to na zamarzniętej tafli jeziora lub fiordu i używali do tego kijów oraz piłki. Niestety nic nie wiadomo o zasadach gry, dlatego należy wykluczyć dawniejsze przekonanie, że z knattleikr wywodzą się lacrosse, hokej na trawie, a nawet baseball. Rzecz ciekawa, że kiedy w XIII stuleciu Islandią wstrząsały konflikty wewnętrzne, zaczął też zanikać zwyczaj grania w piłkę. Oprócz zatem hamowania „wyrzutu testosteronu” sporty pełniły też inne ważne funkcje, a mianowicie mitologiczną, religijną i oczywiście społeczną. Jak się to przejawiało? Sami posłuchajcie na stronie Mediewanny. Jedyne co może nieco niepokoić to dość jednoznaczne utożsamianie podczas audycji wikingów ze Skandynawami. Przydałoby się, by zarówno redaktor, jak i gość, zdradzili krótko swe zapatrywania na tę kwestię.

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.

Powyższy artykuł jest chroniony przez przepisy prawa autorskiego.
Redakcja wyraża zgodę na kopiowanie i przedrukowywanie tylko całości artykułu pod warunkiem zamieszczenia imienia i nazwiska autora, informacji o nim oraz informacji o źródle (link do wczesneśredniowiecze.pl).