Aktualności

Izraelski Urząd Starożytności (Israel Antiquities Authority IAA) powiadomił o odkryciu skarbu złotych monet bizantyjskich, które zostały ukryte w VII w. w murze w Banjas tuż obok Wzgórz Golan. Znalezisko rzuca nowe i dość dramatyczne światło na podbój tych obszarów przez muzułmanów. 

Banjas to późniejsza nazwa miasta znanego w starożytności jako Paneas lub też Cezarea Filipowa i położonego u podnóża góry Hermon, najwyższego szczytu pasma Antylibanu, którego  południowe zbocza sięgają do Wzgórz Golan. Obszar ten pozostawał zamieszkany przez około 2 tysiąclecia, a mianowicie od czasów podbojów Aleksandra Macedońskiego aż do 1967 r. Wtedy na skutek wojny siedmiodniowej miejsce to zostało opuszczone i zniszczone, a następnie zaanektowane przez Izrael jako część Syrii.

Obecnie znajduje się tu rezerwat przyrody, w którego skład wchodzą właśnie pozostałości Banjas, czyli sanktuarium boga Pana (stąd nazwa Paneas), strażnika lasów i pól, ale jednocześnie wesołego towarzysza nimf słynącego z talentów tanecznych. Kompleks świątynny jemu i innym bogom poświęcony składał się w końcowej fazie z dziedzińców, nisz na posągi i najważniejszej świątyni zlokalizowanej u wylotu sporych rozmiarów jaskini wyrzeźbionej w stromym wapiennym klifie. Z jaskini tej wypływało potężne źródło dające początek rzece Banjas, będącej jednym z najważniejszych dopływów Jordanu. Trzęsienie ziemi zmieniło lokalizację i moc owego źródła – dziś sączy się leniwie w innym miejscu, a mianowicie u podnóża naturalnego tarasu o długości 80 m.

Pierwszy raz Paneas jako Panion zostało odnotowane przez greckiego historyka Polibiusza ok. 200-198 r. p.n.e. przy okazji stoczonej tu bitwy, która miała rozstrzygnąć losy piątej wojny syryjskiej. W ewangeliach Marka i Mateusza zostało wymienione pod nazwą Cezarei Filipowej. To tu Piotr miał wyznać, że Jezus jest Mesjaszem, a sam Jezus miał złożyć obietnicę o pierwszeństwie biskupa rzymskiego. W V w. w następstwie upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego Paneas znalazło się w Cesarstwie Wschodniorzymskim, późniejszym Bizantyjskim, by w ciągu VII stulecia dostać się pod władzę Arabów. 

I z tymi właśnie burzliwymi wydarzeniami związane są wyniki wykopalisk prowadzonych przez archeologów z Izraelskiego Urzędu Starożytności w dzielnicy mieszkalnej dawnego Paneas. Odsłonięto pozostałości budynków, kanałów wodnych, rur, a także monet z brązu. Za najbardziej sensacyjne odkrycie uznać jednak trzeba 44 złote monety - solidy, o łącznej wadze 170 g. Numizmatyk Gabriela Bijovsky stwierdziła, że na niektórych z nich wybito podobiznę cesarza Fokasa (602-610), zaś na większości jego następcy Herakliusza (610-644).

Najmłodszą monetę stanowi ta wybita przez Herakliusza w 635 r. Według kierownika zespołu badawczego Yoawa Lerera „Odkrycie odzwierciedla konkretny moment w czasie”. Przypuszcza on, że skarb  został pośpiesznie ukryty w murze w roku 635, czyli w czasie gdy muzułmanie przejęli kontrolę nad tym obszarem, który do tej pory  był w większości osadą chrześcijańską. Badacz dodaje, że „Możemy sobie wyobrazić właściciela, który ukrywa swoją fortunę przed groźbą wojny, mając nadzieję, że pewnego dnia wróci, aby odzyskać swoją własność. Z perspektywy czasu wiemy, że nie miał szczęścia”.

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Pracuje w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.