Artykuły

Wiking ze świętością się nie kojarzy, wręcz przeciwnie. Był jednak w dziejach Norwegii jeden, który ostatecznie świętym Kościoła Katolickiego został. Zginął jak przystało na wikinga – z mieczem w ręku, wcale nie za wiarę, a w walce o władzę. Przedtem jednak wprowadził do Norwegii chrześcijaństwo jako oficjalną religię.

Według sag królewskich Olaf Haraldsson był synem Haralda Grenske, lokalnego norweskiego króla Vestfoldu i Åsty Guðbrandsdóttir. Urodził się około 995 roku. Autorzy sag i skaldowie wywodzili genealogię rodu Olafa od Haralda Pięknowłosego (panował w latach ok. 872-930) z dynastii Ynglingów, który zjednoczył Norwegię pod koniec IX wieku i został jej pierwszym królem. Pokrewieństwo naszego bohatera z dynastią Haralda Pięknowłosego jest wątpliwe, ale przez to nawiązywanie sagi podkreślały wyjątkowe pochodzenie Olafa względem pomniejszych władców. Uprawomocniało to jego roszczenia do władzy nad całym królestwem. Początki kariery politycznej przyszłego patrona Norwegii łączyły się z serią najazdów na Anglię dokonywanych przez duńskiego możnego Thorkella Wysokiego w latach 1009-1012. Olaf był jednym z dowódców w jego armii. Król Anglii Ethelred II zawarł porozumienie z wikingami oraz musiał zapłacić ogromny okup w srebrze Thorkellowi. Kiedy król Danii Swen Widłobrody (panował w latach ok. 987-1014, a w 987-995 był jeszcze królem Norwegii) rozpoczął inwazję na Anglię w 1013 roku, Olaf Haraldsson towarzyszył angielskiemu władcy w ucieczce przed Duńczykami do Normandii. Prawdopodobnie wtedy Olaf przyjął chrzest w Rouen. Początkowo Olaf Haraldsson wspierał Ethelreda II w zmaganiach ze Swenem Widłoborodym, któremu ostatecznie udało się zdobyć koronę angielską w 1013 roku. Jednak jego śmierć w następnym roku zmieniła sytuację polityczną w Europie Północnej.

Dziedzictwo Sewena objęli jego synowie Harald (król Danii w latach 1014-1018) i Knut, zwany potem Wielkim (król Anglii w latach 1016-1035, Danii w latach 1018-1035 i Norwegii w latach 1028-1035). Ten drugi kontynuował w kolejnych latach podbój Anglii, zaś pierwszy, opanowawszy tron duński, wspierał w tym brata. Zaangażowanie Duńczyków w Brytanii wykorzystał Olaf Haraldsson, który wyruszył do ojczystej Norwegii i ogłosił się w 1015 roku jej królem. W tym czasie znajdowała się ona pod duńskim zwierzchnictwem, w ich imieniu zarządzali nią jarlowie z Lade. Dużą rolę w opanowaniu Norwegii przez Olafa Haraldssona odegrały wielkie fundusze, jakimi dysponował po powrocie z Anglii. Dzięki zwycięstwu w bitwie morskiej pod Nesjar w Niedzielę Palmową 1016 roku stał się niekwestionowanym władcą całego królestwa. Kluczem do utrzymania władzy w Norwegii było uzyskanie poparcia od lokalnych możnych. Olaf starał się wzmacniać wpływy wśród nich poprzez zręczną politykę mariaży swoich krewnych z rodami regionalnych możnowładców. Wspierała go również matka Åsta i jej drugi mąż, Sigurd Syr (ojciec Haralda Srogiego). Rządy Olafa II Haraldssona w latach 1016-1026 charakteryzowały utwierdzanie autorytetu króla i intensywna chrystianizacja Norwegii. Kontynuował on tym samym politykę Olafa I Tryggvasona (panował w latach ok. 995-1000 ), który wcześniej podjął się nieudanej próby chrystianizacji królestwa. Obaj ci władcy norwescy nazywani są królami-misjonarzami. Olaf II propagował chrześcijaństwo, wprowadzając elementy nowej wiary do prawodawstwa thingów, to właśnie za jego panowania Norwegia trwale dołączyła do grona krajów chrześcijańskich. Przypisuje mu się także fundację kościoła pw. św. Klemensa w Nidaros. W ewangelizacji ludności pomagali mu duchowni sprowadzani z Anglii. Olaf kierował także prośby o przysyłanie misjonarzy do metropolii hambursko-bremeńskiej. W polityce zagranicznej zawarł sojusz z królem Szwecji Olafem Skötkonungiem (panował w latach od 995 do 1021/1022). Norwesko-szwedzkie przymierze zacieśniło się po wstąpieniu na tron Szwecji syna Skötkonunga – Anunda-Jakuba (panował w latach 1021/1022-1051).

Władcy Norwegii i Szwecji w 1026 roku splądrowali wspólnie duńskie wybrzeża Hallandu, Skanii i Zelandii. W następnym roku Olaf II stanął w obliczu buntu części możnych norweskich. Wprawdzie ostatecznie zwyciężył, jednak widać było, że jego władza znacząco osłabła. W 1028 roku w Norwegii pojawili się Duńczycy z samym Knutem Wielkim na czele. Możni norwescy szybko przeszli na jego stronę, co umożliwiło Knutowi zajęcie królestwa praktycznie bez walki. Olaf Haraldsson uciekł na Ruś, jednak szybko postanowił odzyskać koronę. Latem 1030 roku powrócił do Norwegii. Wbrew jego oczekiwaniom możni oraz wolni chłopi nie poparli go. W bitwie pod Stiklestad 29 lipca jego wojska zostały pokonane przez wodzów z rejonu Trøndelagu, a on sam poległ w walce.

Pomimo śmierci władcy chrześcijaństwo w Norwegii utrzymało się. W krótkim czasie po zgonie Olafa zaczęły krążyć po kraju opowieści o cudach, które dokonywały się przy jego zwłokach. Według legendy ciało króla pochowano w okolicy Nidaros (obecnie Trondheim), a gdy wydobyto je po roku, zmarłemu urosły rzekomo włosy oraz paznokcie. 3 sierpnia 1031 roku. ogłoszono Olafa II świętym i uroczyście złożono jego relikwie w kościele pw. św. Klemensa w Nidaros.

Literatura:

• Bagge Sverre, „From Viking Stronghold to Christian Kingdom: State Formation in Norway, c. 900-1350”, Copenhagen 2010. 
• Ferguson Robert, „Młot i krzyż. Nowa historia wikingów”, przeł. T. Szlagor, Wrocław 2016. 
• Małłek Janusz., „Historia Norwegii (do roku 1814)”, Toruń 2019. 
• Morawiec Jakub, „Knut Wielki. Król Anglii, Danii i Norwegii (ok.955-1035)”, Kraków 2013. 
• Morawiec Jakub, „Norwegia”, Poznań 2017. 
• Waśko Anna, „Skandynawia i Normanowie, Królestwa skandynawskie w XI i XII w.”, w: Wielka historia świata”, tom 4: „Kształtowanie średniowiecza”, pod. red. Macieja Salamona, Kraków 2005, s. 437-448.

________________
Bartosz Rycerz (ur. 1996 r.) historyk, ukończył studia w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się dziejami wczesnośredniowiecznej Europy północnej oraz wyprawami krzyżowymi.