Aktualności

W południowo-zachodnich Niemczech odkryto duże cmentarzysko rzędowe z VI-VII w. Do tej pory zidentyfikowano 110 grobów szkieletowych, a wśród nich pochówek zdekapitowanego konia (!). Pomimo, że nekropolię wielokrotnie okradano, archeologom udało się pozyskać wiele elementów uzbrojenia oraz egzemplarzy pięknej biżuterii.

Knittlingen to niewielkie miasteczko w południowo-zachodnich Niemczech, w Baden-Wirtembergii, w odległości ok. 50 km na północny zachód od stolicy tego regionu – Stuttgartu. Ze względu na niezwykle żyzne gleby obszary te zamieszkiwane były przez ludzi już od czasu młodszej epoki kamienia (neolitu). Na średniowieczne korzenie osadnictwa wskazuje obecność cząstek -ingen i -heim w wielu współczesnych nazwach tutejszych miejscowości, w tym samego Knittlingen. Po raz pierwszy w źródłach pisanych nazwa ta pojawia się w 843 r. jako „Cnudlingen”, co językoznawcy wywodzą od imienia męskiego, które w języku staro-wysoko-niemieckim (najstarszej formie języka niemieckiego) brzmiało „Knutil”. Informacji o wcześniejszych dziejach tego obszaru dostarczają natomiast dane archeologiczne.

Już w 1920 r. nieco na zachód od centrum Knittlingen, podczas budowy kolejki wąskotorowej (której notabene nigdy nie ukończono), robotnicy natrafili na pierwsze pochówki szkieletowe. Sytuacja powtórzyła się w 1984 r. – kolejne groby znaleziono w związku z planami rozbudowy dzielnicy mieszkalnej miasta. Dopiero jednak najnowsze działania ukierunkowane na dalszy rozwój przestrzenny Knittlingen doprowadziły do podjęcia prac archeologicznych przez Krajowy Urząd Ochrony Zabytków (Landesamt für Denkmalpflege – LAD) przy Prezydium Rejencji w Stuttgarcie Regierungspräsidium Stuttgart. Na zlecenie tego urzędu rozpoczęła je w sierpniu 2021 r. firma ArcheoBW.

Zgodnie z przewidywaniami archeolodzy odkryli na stanowisku pozostałości osadnictwa neolitycznego: typowe dołki posłupowe, ale też ślady nieregularnego, zaokrąglonego wykopu o średnicy 26 m. Jak powiedział dr Folke Damminger, pracownik LAD, nieliczne fragmenty ceramiczne pozwoliły datować te założenia na okres neolitu, czyli na lata około 5000 do 4500 p.n.e. 

Więcej uwagi badacze poświęcili pochówkom wczesnośredniowiecznym. Zlokalizowali i udokumentowali oni ok. 110 grobów szkieletowych pochodzących z VI i VII w., a więc czasu, gdy ziemie te pozostawały pod panowaniem frankijskiej dynastii Merowingów. Większość zmarłych pochowano w mniej lub bardziej regularnych rzędach (stąd tego rodzaju cmentarzyska określa się jako rzędowe), ale część z nich o wysokim statusie społecznym – jak domyślają się odkrywcy – złożono do okrągłego grobu o średnicy ok. 10 m. Różniły się też same konstrukcje mogił: spotykano zarówno najprostsze ich formy, dalej drewniane trumny, ale też i drewniane komory grobowe.

Choć nekropolię rabowano już we wczesnym średniowieczu, archeologom udało się pozyskać z grobów kobiecych liczne elementy biżuterii: naszyjniki z pereł, kolczyki, zapinki, naramienniki, okrągłe ażurowe zawieszki, ale też przedmioty codziennego użytku jak grzebienie czy noże. Części uzbrojenia takie jak miecze, tarcze, włócznie i groty strzał pochodzą natomiast z grobów męskich. W pobliżu jednego z mężczyzn pochowano również konia pozbawionego głowy, co pozwala przypuszczać, że ów zmarły był jeźdźcem. Niezależnie od płci i wieku zmarli otrzymywali także naczynia ceramiczne i misy brązowe, do których wkładano pożywienie. O trosce o bliskich wyrażonej w ten sposób świadczą bowiem odkryte skorupki jaj i kości zwierzęce.

Wyposażenie, jakkolwiek z pewnością niekompletne, umożliwia określenie statusu społecznego pogrzebanych na nekropolii w Knittlingen osób. Poza tym zauważono jeszcze jedne interesujące zjawisko: większość bogatych pochówków pochodzi z drugiej połowy VI w. Do nich zalicza się grób kobiety zawierający złotą okrągłą zapinkę o średnicy 3,6 cm, zdobioną cienkimi złotymi drucikami (technika filigranu), która zapowiada modę następnego, VII stulecia.

Dary grobowe z VII w. nie były już wszakże tak luksusowe, co może być skutkiem pogorszenia się koniunktury politycznej i/lub gospodarczej lub zmianami w obrządku pogrzebowym lokalnych elit. Odpowiedź przynieść mogą dalsze wyniki prac archeologicznych, których zakończenie planowane jest na wiosnę 2022 r. 

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.