Aktualności

Od 30 lipca do 22 września 2021 r. zapraszamy na wystawę czasową poświęconą jednemu z najbardziej tajemniczych ludów zamieszkujących dawniej, w tym i we wczesnym średniowieczu, obszary objęte granicami współczesnej Polski. Organizatorem jest Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy  w województwie lubuskim.

Już nawet sama nazwa Jaćwięgów, ludu wymarłego w XVI w., wzbudza dyskusje, ponieważ do naszych czasów nie dotrwały żadne świadectwa ich języka (w przeciwieństwie do Prusów). Nie wiadomo zatem jak sami siebie nazywali, za to ich sąsiedzi określali ich rozmaicie. I tak w języku polskim i ruskim, a później rosyjskim, pojawiają się jako Jaćwingowie, Jadźwingowie, Jaćwięgowie lub krótko jako Jaćwież. Litwini stosowali najczęściej określenie Denowe, Dainowe, Deynowe, a dziś oficjalnie – Dainava; z kolei Niemcy znali ich jako Sudowów. Ponadto w średniowiecznych źródłach spisanych wprawdzie w języku łacińskim, ale na ówczesnych ziemiach polskich, spotyka się jeszcze jedną nazwę: „Pollexiani”. Historycy odczytują ją dziś zazwyczaj jako „Połekszanie”, a jej pochodzenie wywodzą niekiedy od nazwy rzeki Łek, czyli obecnej Ełk.

 Wydaje się, że wspomniane określenia mogły oznaczać pomniejsze plemiona wchodzące w skład większego ludu Jaćwięgów, np. w Połekszanach upatruje się zachodniego plemienia jaćwieskiego. Podobnie brak wzmianek o Jaćwięgach w niektórych źródłach pisanych z XI-XIII w. tłumaczy się tym, że ówcześni kronikarze nie za bardzo orientowali się w zagadnieniach etnicznych opisywanych ludów i dlatego zaliczali ich ogólnie do Prusów. Skąd taki wniosek? Z wymowy skąpych informacji geograficznych podawanych przez średniowiecznych autorów, z których można domyślić się, że najazdu dokonali przedstawiciele tego najdalej na wschód wysuniętego plemiona pruskiego. Zgodnie z tym uznaje się też, że Brunon z Kwerfurtu poniósł w 1009 r. męczeńską śmierć na terytorium jaćwieskim, a więc na pograniczu Polski, Litwy i Rusi. 

Jaćwięgowie zajmowali bowiem obszary wchodzące obecnie w skład północno-wschodniej Polski wraz z przylegającymi połaciami dzisiejszej Litwy i Białorusi. Należeli oni wraz z Prusami do zachodniego odłamu ludów posługujących się językami bałtyjskim. Współcześni dostrzegali ich pokrewieństwo z Bałtami wschodnimi, czyli Litwinami i Łotyszami. Jan Długosz pisał w XV w. „Szczep zaś Jaćwięgów, jeśli chodzi o narodowość, język, obrzędy, religię i obyczaje, był bardzo podobny do Litwinów, Prusów i Żmudzinów”. Z kolei żyjący na przełomie XII i XIII stulecia Wincenty Kadłubek uważał Połekszan za szczep pruski, a oprócz tego za lud „bardzo prosty, okrutniejszy od wszystkich dzikich zwierząt, niedostępny z powodu broniących dostępu rozległych puszcz, z powodu wartych gąszczów leśnych, z powodu smołowych bagien. (...) nie znają użytku warowni i takie mają mury miast jak dzikie zwierzęta”.

Inaczej jeszcze postrzegał Jaćwięgów autor kroniki z I połowy XIV w. opisującej dzieje zakonu krzyżackiego – Piotr z Dusburga, któremu zawdzięczamy podstawowe informacje o plemionach pruskich i jaćwieskich. Otóż scharakteryzował on Jaćwięgów w następujący sposób: „Szlachetni Sudowowie górują nad pozostałymi [plemionami pruskimi] nie tylko szlachetnością obyczajów, lecz także bogactwem i potęgą. Dysponują mianowicie 6000 konnych i niemal niezliczoną liczbą pozostałych [pieszych] wojowników”, co stanowiło znacznie więcej niż mogła wystawić „bogata i gęsto zaludniona Sambia”. 

A co na to źródła archeologiczne? O tym możecie przekonać się odwiedzając wystawę czasową w Muzeum Archeologicznym Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Prezentuje ona wyniki najnowszych odkryć archeologicznych w Szurpiłach, Skomacku Wielkim oraz innych, ważnych ośrodkach wczesnośredniowiecznej Jaćwieży, które potwierdzają militarny charakter jej kultury. 

Oficjalne otwarcie odbędzie się 30 lipca 2021 r. o godz. 15.00. Więcej informacji znajdziecie na stronie wydarzenia na Facebooku. 

Zapraszamy serdecznie !!!

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.